Bệnh zona thần kinh do virus varicella zoster thuộc chi Varicellovirus trong phân họ Alphaherpesvirinae của họ Herpesviridae gây ra. Virus varicella zoster gây ra thủy đậu, sau đó virus có thể tồn tại âm thầm trong hệ thần kinh của người bệnh hàng chục năm sau đó tái hoạt động trở lại và gây bệnh zona thần kinh. Bệnh hay gặp ở người suy giảm miễn dịch như: HIV/AIDS, ung thư, dung thuốc ức chế miễn dịch, người cao tuổi...
- Biểu hiện lâm sàng chủ yếu của bệnh zona thần kinh là
- Nóng rát và đau
Nóng rát và đau là hai triệu chứng dễ nhận biết và đặc trưng nhất của bệnh này. Khi mắc bệnh bạn sẽ cảm thấy dọc dây thần kinh nửa bên người đau nhức. Sau đó là cảm giác nóng rát, ngứa ngáy, phát ban và đau dữ dội hơn. Tuy nhiên trước khi có triệu chứng nóng rát và đau thì cơ thể bạn sẽ có những biểu hiện đầu tiên là sốt nhẹ, người mệt mỏi, đau nhức.
- Bọng nước có chứa nhiều dịch
Triệu chứng tiếp theo sau khi nóng rát và đau đó là xuất hiện những bọng nước to và có chứa nhiều dịch. Đặc điểm của những bọng nước đó là có hình bầu dục hoặc hình tròn. Những bọng nước này sẽ mọc rải rác hoặc thành từng dải, vệt ở dọc dây thần kinh. Bên trong những bọng nước có chứa nhiều dịch, giai đoạn đầu căng và khó vỡ. Sau một thời gian bọng nước sẽ xẹp xuống, có thể vỡ nếu bị va chạm phải và nhiều trường hợp để lại sẹo ở vùng da đó.
- Sưng đau ở các vùng lân cận và nổi hạch
Đi cùng với các cơn đau thần kinh bạn còn bị nổi hạch và sưng đau ở các vùng bị bệnh. Đối với trẻ em có thể có những trường hợp không đau nhưng ở người lớn đặc biệt là người già sẽ thường đau dữ dội. Ngoài ra người bị bệnh còn có triệu chứng bị đau nửa đầu, đau nhức đầu.
- Các dấu hiệu khác
Ngoài những triệu chứng điển hình trên, người bệnh còn có một số dấu hiệu khác như người bị yếu cơ, có cảm giác ớn lạnh. Những tổn thương ở da không xảy ra ở hai bên mà chỉ ở một bên, có ranh giới rõ ràng.
Nếu người bệnh có miễn dịch tốt, được chẩn đoán và điều trị thuốc kháng virus kịp thời thì các bọng nước sẽ xẹp dần, đóng vảy bong ra và không để lại sẹo. Nếu người bệnh bị suy gảm miễn dịch hoặc không được điều trị kịp thời thì tổn thương lan rộng, có thể tổn thương lớp hạ bì, sau đó khỏi để lại sẹo và đau dai dẳng, kéo dài sau zona, hoặc có thể có biến chứng như viêm não, màng não, viêm tủy, viêm mạch, nhồi máu não,…Vì vậy, nếu nghi ngờ bản thân đang gặp phải tình trạng này, bạn cần đến gặp bác sĩ ngay để được chẩn đoán chính xác bệnh zona thần kinh và điều trị kịp thời.
- Điều trị bệnh zona thần kinh
Người bệnh không may bị bệnh zona thần kinh, bác sĩ có thể chỉ định cho dùng thuốc kháng virus giúp rút ngắn thời gian lành bệnh, kháng viêm và giảm đau, kháng sinh, sát khuẩn, giảm đau tại chỗ,… Cụ thể như:
2.1. Thuốc kháng vi-rút
Những loại thuốc này có tác dụng làm chậm tiến trình phát ban của bệnh zona, đặc biệt nếu bạn sử dụng trong vòng 72 giờ đầu tiên sau khi bắt đầu xuất hiện các triệu chứng. Bên cạnh đó, thuốc cũng có thể làm giảm nguy cơ gặp biến chứng của bệnh nhân. Các thuốc kháng virus thường được sử dụng là: Acyclovir (Zovirax); Famciclovir (Famvir) và Valacyclovir (Valtrex).
Nếu bạn được chỉ định dùng một trong những loại trên, nên tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc dược sĩ về các tác dụng phụ có thể gặp phải để tiện theo dõi trong quá trình sử dụng.
2.2. Thuốc giảm đau
Bệnh zona thần kinh sẽ gây viêm và đau, do đó bác sĩ có thể cho phép bệnh nhân dùng các loại thuốc giảm đau như: Acetaminophen; Ibuprofen và Naproxen để giảm bớt sự khó chịu và làm dịu nhẹ các triệu chứng đau sau zona thần kinh.
2.3. Các loại thuốc khác
Nếu bạn bị đau dữ dội sau khi đã hết phát ban hoặc nhiễm trùng trong đợt bùng phát bệnh zona, bác sĩ có thể kê đơn những loại thuốc sau:
- Kem capsaicin
Đây là một loại thuốc giảm đau tại chỗ dùng ngoài. Khi sử dụng cần chú ý cẩn thận, không để thuốc dính vào mắt.
- Thuốc chống co giật, động kinh
Gabapentin cũng được dùng để giảm đau thần kinh sau bệnh zona ở người lớn.
- Thuốc gây tê
Bạn có thể dùng thuốc gây tê như Lidoderm hoặc Xylocaine để giảm đau. Loại thuốc này thường có nhiều dạng khác nhau, bao gồm kem bôi, dung dịch lỏng, miếng dán, dạng bột và xịt, ...
- Thuốc kháng sinh
Thuốc kháng sinh được chỉ định khi có tình trạng bội nhiễm vi khuẩn, thường dùng các kháng sinh bao phủ vi khuẩn gram dương như oxaciclin, amoxcyciclin, mardin.
- Thuốc chống trầm cảm 3 vòng
Mặc dù có tác dụng chủ yếu là điều trị bệnh trầm cảm, một số loại thuốc thuộc nhóm này cũng có khả năng giúp giảm đau sau khi da bạn đã lành. Bao gồm amitriptyline, desipramine (Norpramin) và nortriptyline (Aventyl). Khi kê đơn thuốc chống trầm cảm 3 vòng, bác sĩ sẽ cho bạn biết về lợi ích và nguy cơ khi sử dụng.
Ngoài ra, bác sĩ có chỉ định các loại thuốc có chứa chất gây mê và nghiện (như narcotics), hoặc mũi tiêm corticosteroid để điều trị cho một số trường hợp nặng.
- Chăm sóc bệnh zona thần kinh
Người bệnh zona thần kinh nên áp dụng các biện pháp chăm sóc sau đây để giúp làm da mau chóng lành lại.
- Giữ cho vùng da bị bệnh sạch sẽ, khô ráo và thông thoáng nhiều nhất có thể
- Đôi khi bạn sẽ bị ngứa dữ dội, nhưng cố gắng không gãi, làm các vỡ mụn nước
- Tắm nước mát hoặc chườm lạnh trên vùng da tổn thương để giảm ngứa và đau;
- Hạn chế stress, căng thẳng trong cuộc sống
- Tham khảo ý kiến bác sĩ về những loại kem bôi hoặc nguyên liệu thiên nhiên bạn có thể dùng để giảm đau và ngứa, cũng như giúp bệnh mau lành. Ví dụ như dùng kem dưỡng da calamine và tắm bột yến mạch.
- MỘT SỐ HÌNH ẢNH NỐT PHỎNG TRONG ZONA THẦN KINH
Bài : TS Vũ Minh Điền
Phó Trưởng khoa Nội Tổng hợp - Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương
