Áp xe não là tình trạng nhiễm trùng khu trú thành ổ mủ trong nhu mô não. Đây là hậu quả của nhiễm trùng khu vực kế cận não như màng não, xoang, tai giữa…không điều trị triệt để, dẫn tới mủ lan tỏa vào mô não. Bệnh lý có tỷ lệ tử vong và di chứng cao.

1. Bệnh áp xe não là gì?

Áp xe não là tình trạng nhiễm trùng khu trú thành ổ mủ trong nhu mô não. Đây là hậu quả của nhiễm trùng khu vực kế cận não như màng não, xoang, tai giữa…không điều trị triệt để, dẫn tới mủ lan tỏa vào mô não. Bệnh lý có tỷ lệ tử vong và di chứng cao.

2. Nguyên nhân, đối tượng thường mắc áp xe não?

• Nguyên nhân gây bệnh: thường gặp nhất là vi khuẩn sinh mủ (Bacteroides, liên cầu, tụ cầu, Enterobacteriace), ít hơn có nấm (Aspergillus), kí sinh trùng (Toxoplasma gondii).
• Con đường hình thành áp xe não: từ những ổ nhiễm trùng kế cận sọ não (viêm tai xương chũm, viêm xoang, viêm mủ dưới màng cứng, viêm màng não); từ vết thương, vết mổ sọ não; từ đường máu mang mầm bệnh tới mô não (trong viêm nội tâm mạc nhiễm khuẩn, bệnh tim bẩm sinh có shunt phải sang trái, tiêm chích ma túy), nhiều trường hợp không rõ nguyên nhân.
• Yếu tố nguy cơ dễ mắc bệnh: suy giảm miễn dịch (lớn tuổi, bệnh nền đái tháo đường, xơ gan, lạm dụng corticoid, bệnh tim bẩm sinh, ung thư, mắc HIV), tiêm chích ma túy, vết thương sọ não hở hoặc có phẫu thuật sọ não, viêm nhiễm vùng tai mũi họng tái diễn.

3. Biểu hiện bệnh áp xe não như thế nào?

• Triệu chứng thần kinh: nổi bật là tình trạng đau đầu, nôn buồn nôn, liệt chi, co giật (hiệu ứng khối choán chỗ gây tăng áp lực nội sọ) diễn biến tăng dần từ vài ngày đến vài tuần. Người bệnh có thể tiến triển nặng tới hôn mê, phù não, nguy cơ tụt kẹt não gây chết não.
• Triệu chứng toàn thân: sốt, mệt mỏi, thường không diễn biến quá rầm rộ, xu hướng giảm dần nếu khối áp xe khu trú hoàn toàn.

4. Chẩn đoán bệnh áp xe não như thế nào?

• Chẩn đoán: dựa vào khám lâm sàng và chụp cắt lớp vi tính, cộng hưởng từ sọ não để phát hiện khối áp xe. Chọc dịch não tủy thắt lưng có thể giúp chẩn đoán nguyên nhân gây bệnh, nhưng chỉ định bị hạn chế nếu Người bênh có phù não, tăng áp lực nội sọ nhiều do nguy cơ gây tụt kẹt não.
• Chẩn đoán phân biệt: nhồi máu não, xuất huyết não, u não, nang màng nhện…

5. Điều trị bệnh áp xe não như thế nào?

• Nội khoa: kháng sinh (hoặc thuốc kháng nấm, kí sinh trùng), thời gian điều trị kéo dài 4-8 tuần, điều trị hỗ trợ: chống phù não, chống co giật, chống viêm, giảm đau hạ sốt, cân bằng dịch, dinh dưỡng, điện giải.
• Can thiệp nếu có chỉ định: Người bệnh hôn mê, co giật, ứ đọng đường thở cần được thở máy qua nội khí quản bảo vệ đường thở, đặt đường truyền tĩnh mạch trung tâm duy trì an thần giảm đau đường tĩnh mạch, phẫu thuật dẫn lưu ổ áp xe.

6. Tiên lượng bệnh áp xe não như thế nào?

• Bệnh nhân chỉ có một ổ áp xe, kích thước nhỏ, vi khuẩn gây bệnh nhạy cảm nhiều kháng sinh, chưa có biến chứng phù não, ít bệnh nền: tiên lượng thường tốt, đáp ứng điều trị nội khoa.
• Bệnh nhân có nhiều ổ áp xe hoặc áp xe quá lớn gây đè đẩy chèn ép não lành, phù não gây tụt kẹt não, hôn mê sâu, bệnh nhân nhiều bệnh lý nền, vi khuẩn gây bệnh đề kháng nhiều kháng sinh: tiên lượng xấu gần như là 100%, tỷ lệ tử vong cao, nếu đỡ thì vẫn để lại nhiều di chứng thần kinh nặng nề.

Bác sĩ Nội trú Nguyễn Đức Minh

Khoa Cấp Cứu - Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương