PV: Thưa ông, vì sao cần phải tiêm nhắc lại vaccin, cógì khác giữa tiêm nhắc lại và tiêm mũi bổ sung?

PGS.TS. Đỗ Sĩ Hiển: Sở dĩ cần có các mũi tiêm nhắc vìkháng thể bảo vệ có được sau khi tiêm đủ liều một loại vaccin có khả năng giảmdần theo thời gian, do vậy trẻ đã tiêm chủng có thể bị mắc bệnh nếu không đượctiêm chủng nhắc lại. Độ bền vững của kháng thể phụ thuộc vào bản chất của vaccin,công nghệ sản xuất, khả năng đáp ứng của cơ thể... Nói chung  miễn dịch đượctạo ra bởi các loại vaccin sẽ giảm dần theo thời gian, đến một lúc nào đó cơ thểkhông đủ sức chống lại sự tấn công của mầm bệnh và do vậy việc tiêm các mũi nhắclại để nâng cao hiệu giá kháng thể là rất cần thiết để bảo vệ cơ thể.

Việc tiêm các mũi nhắc lại chỉ có hiệu quả với các vaccin tạođược trí nhớ miễn dịch qua các mũi tiêm trước đó. Với các vaccin không tạo đượctrí nhớ miễn dịch hoặc có miễn dịch bảo vệ tồn tại quá ngắn trong cơ thể thì việctiêm các mũi sau đó phải coi như là tiêm mới. Ngược lại một số vaccin có miễn dịchbền vững trong nhiều năm như vaccin sởi thì việc tiêm các mũi vaccin bổ sung lạinhằm mục đích chủ yếu là tạo miễn dịch cho những trẻ bị bỏ sót chưa tiêm trongcác hoạt động tiêm chủng trước đó hoặc những trẻ chưa tạo được miễn dịch saucác lần tiêm trước.

PV: Vậy xin PGS cho biết các vaccin nào cần được tiêmnhắc lại sau khi đã được tiêm đủ các liều cơ bản?

PGS.TS. Đỗ Sĩ Hiển: Nhiều loại vaccin cần được tiêm nhắc lại như vaccin phòng bệnhbạch hầu, ho gà, uốn ván, Hib, thuỷ đậu, viêm não Nhật Bản, bại liệt, phế cầu...Đâylà các vaccin tạo được kháng thể bảo vệ khoảng 3-10 năm, trong thời gian này nếukhông tiêm nhắc, khi phơi nhiễm với mầm bệnh vẫn có thể bị mắc bệnh. Mặt kháccác vaccin này lại tạo được trí nhớ miễn dịch tốt nên sau chỉ một mũi tiêm nhắc,hiệu giá kháng thể bảo vệ, tức là sức chống đỡ của cơ thể lại tăng lên rất cao.

Các vaccin cần được tiêm chủng hằng năm gồm các vaccin phòngbệnh cúm, tả hoặc 2-3 năm tiêm lại một lần như các loại vaccin Polysacharidkhông có cộng hợp phòng các bệnh thương hàn, phế cầu. Đây là các vaccin có thờigian bảo vệ ngắn hoặc không tạo được trí nhớ miễn dịch sau các liều tiêm trước.

Các vaccin cần được tiêm các liều bổ sung sau mũi tiêm đầu gồmvaccin sởi, Rubella, quai bị. Đây là các vaccin tạo được miễn dịch bền vữngsong có một tỉ lệ không nhỏ từ 10-20% trẻ em không tạo được miễn dịch bảo vệsau mũi tiêm đầu hoặc không được tiêm trước đó.

PV: Lịch tiêm nhắc các loại vaccin được cân nhắc trêncơ sở nào, thưa ông?

PGS.TS. Đỗ Sĩ Hiển: Một số yếu tố cần được xem xét khiđưa ra lịch tiêm nhắc vaccin là:

Thời gian tồn lưu của kháng thể bảo vệ sau tiêm vaccin và lứatuổi có nguy cơ mắc bệnh.

Hiệu quả của mũi tiêm nhắc: Các vaccin có lịch tiêm nhắc làcác vaccin tạo được trí nhớ miễn dịch tốt. Cần có lịch tiêm nhắc hợp lý để mũitiêm giúp cơ thể nâng cao hiệu giá kháng thể bảo vệ ở mức tốt nhất.

Tính an toàn: Một số vaccin có các phản ứng phụ cao khi tiêmcho trẻ lớn tuổi, do vậy việc tiêm nhắc sớm sẽ đảm bảo an toàn cho trẻ. Với trẻem đã có phản ứng nặng với lần tiêm trước, khi đến kỳ tiêm các mũi nhắc lại,cán bộ y tế cần thận trọng khi quyết định tiêm hay không tiêm.

Tình hình dịch tễ: Tại các vùng có bệnh lưu hành nặng hoặccó dịch, việc tiêm nhắc cần được tiến hành sớm theo khuyến cáo của ngành y tế.Ngoài ra với các vaccin có thời gian bảo vệ ngắn như cúm, tả... cần được tiêmchủng hằng năm vào trước mùa dịch, đặc biệt với các đối tượng nguy cơ như ngườicao tuổi, trẻ em, người có bệnh mạn tính. Với các vaccin sởi, Rubella, quai bịvẫn cần được tiêm mũi 2 để nâng cao miễn dịch cộng đồng, tăng tính hiệu quả củaviệc phòng bệnh bằng vaccin vì đây là các bệnh lây đường hô hấp với khả nănglây lan rất cao và nhanh.

Tính thuận lợi của dịch vụ: để giảm bớt sự đi lại của trẻ emvà các bà mẹ, lịch tiêm chủng  nhắc lại của các vaccin được lồng ghép vàocùng thời điểm như khi trẻ 18 tháng tuổi có thể tiêm nhắc vaccin DPT, Hib, sởimũi 2...

Ngoài ra việc tiêm nhắc còn phụ thuộc vào các yếu tố cần cânnhắc khác như cơ chế miễn dịch, lứa tuổi nguy cơ, sự biến đổi chủng gây bệnh,đáp ứng của cơ thể, điều kiện kinh tế - xã hội...

PV: Thưa ông, cần phải thực hiện những gì để đảm bảo tính antoàn của vaccin?

PGS.TS. Đỗ Sĩ Hiển: Trước hết phải nói vaccin và các chếphẩm sinh học cũng như bất kỳ một loại dược phẩm nào khi đưa vào cơ thể đều cóthể gây ra các phản ứng không mong muốn, có thể gặp cả những phản ứng rất nặngmặc dù với một tỷ lệ rất nhỏ. Tuy nhiên do quy trình sản xuất nghiêm ngặt và vớitiến bộ rất nhanh của công nghệ sản xuất vaccin, nhìn chung vaccin rất an toàn.

Với các liều vaccin tiêm nhắc lại hoặc tiêm bổ sung về cơ bảntính an toàn không khác biệt các liều tiêm trước đó, không những thế các liềutiêm nhắc lại còn loại trừ được các cơ địa mẫn cảm được phát hiện ở các liềugây miễn dịch cơ bản. Để đảm bảo tính an toàn cao trong các liều tiêm nhắc haytiêm bổ sung cần quan tâm một số điểm sau:

- Chấp hành nghiêm túc các quy định của ngành y tế về sử dụngvaccin và thực hành tiêm chủng, từ khâu bảo quản vận chuyển vaccin tới thựchành tiêm chủng an toàn.

- Thực hiện đúng lịch tiêm chủng nhắc lại theo quy định củangành y tế và hướng dẫn của nhà sản xuất đối với từng loại vaccin.

- Không tiêm nhắc lại với các trường hợp đã có các phản ứngnặng trong các lần tiêm trước.

- Với vaccin DPT không nên thực hiện mũi tiêm nhắc lại cho lứatuổi quá lớn. Chỉ dùng cho trẻ dưới 4 tuổi. Khoảng thời gian giữa mũi tiêm trướcđến mũi tiêm nhắc lại có thể dài hơn quy định nhưng không được ngắn hơn.

- Trong tiêm chủng sự phối hợp của cha mẹ trong việc theodõi và chăm sóc trẻ sau tiêm đóng vai trò hết sức quan trọng để đảm bảo an toàntốt nhất cho trẻ.

PV: Xin cảm ơn ông!