Bệnh Uốn ván là một bệnh nhiễm trùng – nhiễm độc, do vi khuẩn Clostridium tetani gây nên. Vi khuẩn xâm nhập vào cơ thể qua các vết thương dưới dạng nha bào, phát triển tại vết thương trong điều kiện yếm khí. Tại đây, vi khuẩn tiết ra các ngoại độc tố có ái tính với hệ thần kinh, lan truyền theo đường thần kinh, đường máu, bạch huyết khắp cơ thể và xâm nhập vào các sinaps thần kinh cơ và trung tâm thần kinh thực vật gây nên các biểu hiện lâm sàng.
Chương trình tiêm chủng mở rộng (TCMR) cho đối tượng trẻ em dưới 1 tuổi mới chỉ bắt đầu ở Việt Nam từ năm 1981 và đến năm 1989 đã có trên 90% số xã triển khai. Nhờ chương trình TCMR mà Việt Nam đã giảm thiểu được nguy cơ mắc uốn ván và uốn ván nặng ở trẻ sơ sinh, trẻ em và người trẻ. Tuy nhiên, hàng năm, vẫn xuất hiện các ca bệnh uốn ván xảy ra rải rác trên cả nước, chủ yếu gặp ở đối tượng người trung niên, người già, những người chưa được tiêm hoặc tiêm chưa đầy đủ vắc xin phòng bệnh uốn ván. Bệnh uốn ván nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời có thể tiến triển nhanh sang tình trạng co cứng co giật toàn thân, suy hô hấp, ngưng thở. Điều trị các ca uốn ván nặng cũng đòi hòi quá trình chăm sóc tích cực, thở máy kéo dài, nhiều biến chứng nguy hiểm. Hiện nay, cách thức phòng ngừa uốn ván tốt nhất vẫn là tiêm vắc xin dự phòng và xử lý đúng cách đối với các vết thương có nguy cơ nhiễm vi trùng uốn ván.
BS đang thăm khám một bệnh nhân Uốn Ván
Theo trung tâm tiêm chủng Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương, tiêm vắc xin uốn ván được khuyến cáo dự phòng cho tất cả mọi người đặc biệt là các đối tượng có nguy cơ cao: người nông dân, người chăn nuôi gia súc, nghiện chích ma túy. Với người lớn có nguy cơ nhưng chưa được tiêm chủng hoặc tiêm chủng chưa đầy đủ vắc xin uốn ván, có thể dự phòng chủ động bằng cách tiêm liều cơ bản gồm 3 liều, 2 liều đầu cách nhau ít nhất 1 tháng và tiêm nhắc lại sau liều thứ hai từ 6 đến 12 tháng, sau đó tiêm nhắc lại mỗi 10 năm.
Với người lớn đã tiêm đủ 3 liều cơ bản từ 5 đến 10 năm, nếu bị vết thương lớn và có nguy cơ bị uốn ván thì cần tiêm nhắc lại 01 liều vắc xin. Nếu khoảng cách từ liều tiêm nhắc lần cuối cùng đã quá 10 năm thì phải tiêm nhắc lại 01 liều vắc xin kể cả với vết thương nhỏ, sạch; với các vết thương lớn và có nguy cơ bị uốn ván cần tiêm bổ sung 01 liều vắc xin kết hợp với huyết thanh kháng độc tố uốn ván (SAT).
Đối với trẻ em: Vắc xin Uốn ván đã có trong vắc xin 5 trong 1 của chương trình tiêm chủng mở rộng quốc gia. Trẻ sẽ được tiêm 03 mũi vắc xin 5 trong 1 trong vòng 1 tuổi và nhắc lại vắc xin Bạch hầu-ho gà-uốn ván vào lúc 18 tháng tuổi. Nếu sử dụng vắc xin tiêm chủng dịch vụ, mũi tiêm nhắc lại cho trẻ vào lúc 18 tháng tuổi cũng được sử dụng bằng vắc xin 5 trong 1 hoặc 6 trong 1. Sau đó, trẻ nên được tiêm nhắc lại vắc xin uốn ván vào lứa tuổi 4 đến 6 tuổi, và tiếp tục nhắc lại mỗi 10 năm.
Phụ nữ mang thai cũng được khuyến cáo tiêm vắc xin uốn ván chủ động trước khi có thai và trong mỗi lần thai kỳ. Với lần mang thai đầu tiên, thai phụ sẽ được tiêm 02 mũi vắc xin uốn ván, cách nhau ít nhất 01 tháng và cách thời điểm sinh 01 tháng để vắc xin phát huy hiệu quả tốt nhất. Từ lần mang thai thứ hai, mỗi lần mang thai, thai phụ cần tiêm 01 mũi vắc xin uốn ván.
Xử lý vết thương có nguy cơ nhiễm vi trùng uốn ván:
Các vết thương có nguy cơ bao gồm vết thương sâu, nhiễm đất bẩn, bụi bẩn, phân người hoặc gia súc, vết thương dập nát, hoặc do tiêm chích sử dụng bơm kim tiêm không an toàn.
Vết thương bị nhiễm trùng Uốn Ván
Xử lý ban đầu đối với các vết thương sâu bẩn cần phải thực hiện đúng cách: Bên cạnh cầm máu, cần rửa vết thương bằng nước muối hoặc nước sạch, loại bỏ đất bẩn, mảnh vụn nếu có. Với các vết thương nhiều ngóc ngách, chảy máu, dính nhiều đất, cát đòi hỏi cắt lọc, sử dụng oxy già, thường cần xử lý ở cơ sở y tế. Vết thương do động vật cắn cần rửa lại bằng xà phòng. Sau đó có thể bôi các dung dịch sát khuẩn phù hợp và băng bó nhẹ nhàng bằng băng y tế vô khuẩn. Không nên băng kín nếu vết thương chưa được vệ sinh tốt vì vi trùng uốn ván có thể phát triển thuận lợi trong môi trường kỵ khí, băng bó kín. Việc theo dõi, thay băng, kiểm tra vết thương hàng ngày cũng rất quan trọng. Nếu vết thương có tình trạng mưng mủ nhiễm trùng, cần tháo bỏ băng, làm sạch, để hở, hoặc đến cơ sở y tế để can thiệp xử lý triệt để vết thương. Tuyệt đối không dùng các phương pháp dân gian như đắp lá, rắc bột …
Bên cạnh chăm sóc vết thương thì cần tiêm dự phòng uốn ván đối với các vết thương dập nát, sâu bẩn: Bao gồm tiêm Huyết thanh ngừa uốn ván (SAT) đối với những người chưa tiêm ngừa đầy đủ, hoặc thời gian trên 10 năm. Sau đó cần tiêm nhắc lại vắc xin uốn ván theo khuyến cáo của các đơn vị tiêm chủng.
Số hotline liên hệ tiêm chủng của Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương:
* Cơ sở Giải Phóng: 024.63265762. - 096.3870.651
* Cơ sở Kim Chung: 024.35810172 - 0978.667.832
